'De Toevlucht' in Ypenburg
Ypenburg is een relatef jonge Haagse wijk in het stadsdeel Leidschenveen-Ypenburg. Deze Vinexwijk werd ontworpen door het Rotterdamse stedebouwkundig bureau van Frits Palmboom en Jaap van den Bout.
Hoek Laan van Hoornwijck Bleriotlaan, nieuwbouw met kerk De Toevlucht (foto DSO, Paul Lunenburg)
Het wijkplan van de in de jaren negentig gebouwde wijk is ruim opgezet en er zijn relatief veel duurdere koopwoningen. De middenklasse is goed vertegenwoordigd. De lagere inkomens wonen in de sociale huurwoningen. Deze bewoners zijn vaak afkomstig uit de oudere Haagse wijken. Op de scholen in de wijk zitten kinderen met uiteenlopende culturele achtergronden. Vinexwijken werden dichtbij bestaande steden gebouwd, met woningen die niet in de steden te vinden waren zodat vooral de middengroepen zich daar zouden vestigen. Hoewel Ypenburg dichtbij Den Haag en Delft ligt, wordt de wijk aan drie zijden door snelwegen omsloten (A4, A12 en A13) en ligt dus toch op zichzelf.
Van supermarkt naar kerk
Aan de Laan van Hoornwijck bevindt zich het protestantse godshuis 'De Toevlucht' in een rechthoekig pand van een appartementenblok. De kerk werd in 2007 gevestigd op de plaats waar zich eerst een C1000 supermarkt bevond. Dat is opmerkelijk, omdat de ontwikkeling elders meestal andersom gaat: kerken die hun functie als gebedsruimte verliezen door het teruglopende kerkbezoek. De toenmalige Haagse Burgemeester Deetman verwees hiernaar in zijn toespraak, toen hij de nieuwe kerk in 2007 officieel opende:
“Het maakt Ypenburg een klein beetje meer af en is van essentieel belang voor de wijk. Toen ik begon als burgemeester in Den Haag moest ik gelijk in mijn eerste maand al de kerk sluiten waar ik zelf een emotionele binding mee had en sindsdien zijn er alleen maar meer kerken gesloten.”
In de oorspronkelijke plannen was geen rekening gehouden met de bouw van een kerk in de wijk. Hoewel religie kennelijk niet meer als levensbehoefte wordt gezien, bleek de behoefte daaraan wel degelijk aanwezig. In het begin werden de bijeenkomsten van de protestantse gemeente gehouden in de schoolgebouwen in de wijk.
Deze moderne kerk in Ypenburg is gebouwd naar een ontwerp van de architect Kaspar Zinsmeister. De architect heeft ernaar gestreefd om ‘De Toevlucht’ een stralend ikoon te laten zijn op het kruispunt van wegen bij de ingang van de wijk Ypenburg. Van buiten oogt het gebouw streng en stedelijk maar binnen vriendelijk door het samenspel van licht en kleur. De moderne glas-in-lood ramen vormen een abstracte boom. Deze symboliseert groei en standvastigheid als een verbintenis tussen hemel en aarde, aldus de architect.
'Kerk' achter glas
Bij het ontwerp is niet uitgegaan van de traditionele uitgangspunten die voor kerken in het verleden werden toegepast. Het is geen losstaand gebouw en de oriëntatie van het gebouw is niet op het oosten gericht. Misschien daarom is deze bijzondere kerk niet direct als zodanig herkenbaar. De traditionele kerktoren ontbreekt en het gebouw vormt onderdeel van het grotere complex genaamd "De Vliegenier", wat verwijst naar het vroegere vliegveld Ypenburg. Wel staat het woord 'kerk' in grote letters achter de matglazenwand aan de Blériostraat geschreven.
De architectuur van het gebouw ademt eenvoud en toegankelijkheid uit. De vorm staat in dienst van de functie. Je komt binnen via een ruime hal met keuken en daaromheen drie vergaderzalen. Aan de rechterzijde bevindt zich de grote gebedsruimte, die kan worden bereikt via twee ingangen. Het kerkorgel is een Shuke orgel, gebouwd in Potsdam (Oost-Duitsland) en afkomstig uit een kerk in West-Duitsland. Er zijn geen vaste kerkbanken, maar met losse stoelen kunnen diverse opstellingen in de ruimte worden neergezet. Zo kan voor iedere bijeenkomst de juiste opstelling worden gekozen. De strakke architectuur en de bedoeling om te verbinden sluit aan bij de idealistische school van H.P. Berlage, die zijn stempel heeft gedrukt op de vooroorlogse architectuur van Haagse woonwijken.
De functie van de kerk als plaats van samenkomst staat centraal, waardoor de indeling van de gebeds-ruimte flexibel is. Daardoor kan de ruimte voor diverse doeleinden en ook door andere religieuze groepen dan de protestantse worden gebruikt. De christelijke symboliek is op subtiele wijze in het ontwerp en de meubels verwerkt en dringt zich niet aan de bezoeker op. Aan de muur bevindt zich een op Joodse gebedsrollen geïnspireerd doopregister. Het doopvont is gemaakt van geblazen glas met een blauwe kleur en een wit patroon dat verwijst naar stromend water. Er is geen verhoogde kansel, de dominee staat op dezelfde vloer als de kerkgangers. Er zijn geen gebrandschilderde ramen met religieuze taferelen. De hoge glazen wand aan de Laan van Hoornwijck bevat gekleurde, ovale vormen die de veelkleurigheid van de nieuwe wijk aangeven. De gebedsruimte wordt ook gebruikt door diverse andere geloofsgemeenshappen, die vanwege de goede bereikbaarheid uit de wijde regio afkomstig zijn.
Leuk artikel? Ga naar meer informatie over de serie 'Geloven in verandering' of lees het interview met Attie Minnema over 'De Toevlucht'.
‘De Toevlucht’ is een nieuw type kerk, die vooral een netwerkfunctie heeft. Er is veel sociale activiteit om de eenzaamheid onder met name de ouderen in de wijk te bestrijden. Ypenburg kent armoede en ook de paketten van de voedselbank worden via ‘De Toevlucht’ verdeeld. De sociale functie van deze kerk staat er centraal.
Met dank aan ir. Kaspar Zinsmeister
Bronnen: www.kerkopypenburg.nl, www.architectenweb.nl