Varianten in namen in indexen voor 1811

Den Haag Haags Gemeentearchief archief Leidschendam-Voorburg

Bij het Haags Gemeentearchief zijn naamindexen op archiefstukken van vóór 1811 anders geordend dan u misschien zou verwachten. Dit geldt bijvoorbeeld voor de naamindexen op het Notarieel Archief en op de doop-, trouw- en begraafregisters.

Namen zijn niet op spelling, maar op uitspraak geordend

Vóór 1811 bestond er in Nederland geen vaste spelling. Eén naam kon dus op vele manieren gespeld worden, terwijl de uitspraak steeds hetzelfde was. Elke naam is in de indexen precies zo overgenomen als hij in de archiefstukken gespeld is. Maar de namen zijn vervolgens niet op spelling, maar alfabetisch-fonologisch geordend. Dat wil zeggen: op klank, volgens de uitspraak. Letters die niet worden uitgesproken, zijn daarbij beschouwd als niet geschreven. Bijvoorbeeld: Theil staat bij Teil.

Volgorde van de gegevens

1. De namen zijn alfabetisch geordend op de familienaam (achternaam), binnen de familienaam op de eerste voornaam en vervolgens op datum.

2. Personen van wie geen voornaam bekend is, staan vooraan de betreffende familienaam vermeld. Bijvoorbeeld: griffier De Wit.

3. Wanneer alleen een voornaam bekend is en de familienaam ontbreekt, is geordend op die (eerste) voornaam.

4. Wanneer alleen een patroniem (voornaam vader) bekend is, is het patroniem beschouwd als familienaam. Bijvoorbeeld: Jan Hendriks staat bij ‘Hendriks, Jan’.

Varianten van familienamen

Wanneer één naam op verschillende manieren gespeld is, is bij de ordening telkens gekozen voor de meest voorkomende vorm van die naam, de ‘standaardnaam’. Alle andere varianten zijn bij die meest voorkomende naam terug te vinden.

Voorbeeld: Bij de naam 'Robberts' staan ook de volgende naam- en spellingsvarianten: Robbert, Robbers, Robers, Robberse, Robbersen, Robersse, Robertsz., Robert, Roberts, Robberts, Robbertts, Robbertse en Robbertsen.

Buitenlandse familienamen

Niet-Nederlandse namen zijn wél geordend op de oorspronkelijke spelling, waarbij telkens gekozen is voor een ‘standaardnaam’. Voorbeeld: de naam Moreau staat bij Moreau, en niet op klank bij ‘Moro’. De varianten Dubois, Du Bois, De Bois en à Bois zijn allemaal geordend onder de standaardnaam 'Dubois'.

Voornamen

Ook voornamen zijn geordend op klank en op een ‘standaardnaam’. Voorbeeld: Bastiaan staat bij Sebastiaan, Claes bij Niekolaas en Trijntje bij Katarina. Bij de gestandaardiseerde voornaam 'Johan' zijn ook de varianten Jan, Johannes, Joan, Joannes, Jannes, Han, Hans, Hannes, Johann, Jean en John te vinden.

Buitenlandse voornamen zijn vaak geordend op de Nederlandse variant van die voornaam. Voorbeeld: Louise staat bij Lodewijkje, Charles bij Karel en Guillaume staat bij Willem.

Voorvoegsels

Nederlandse voorvoegsels zoals van, de, ter, 't, en 's, zijn in de index achter de familienaam geplaatst en spelen bij de alfabetische ordening geen rol. Bij niet-Nederlandse namen zijn de voorvoegsels wél voor de familienaam geplaatst. Voorbeeld: 'De la Fontaine' is te vinden bij de letter D.

Bijzondere regels bij de ordening

spelling	staat bij
dubbel		Dubbele klinkers bij een open lettergreep staan bij de enkele klinker (Straaten = Straten)
umlaut		De umlaut (ä, ö, ü) speelt geen rol (Göbel = Gobel)
ae	= aa	(Laer = Laar). In Latijnse namen: ee
c	= k	wanneer de c wordt uitgesproken als een k (Coen = Koenraad). Een c blijft een c als hij staat vóór de letters e en i, en in niet-Nederlandse namen
ch	= g	wanneer ch aan het eind van een naam of lettergreep staat (Burch = Burg). Als ch in het midden van een naam staat, of vóór de letter t, dan blijft het ch
cqu	= kk	(Hacquenbar = Hakkenbar)
dt	= d	wanneer een naam daarmee eindigt (Bredevoordt = Bredevoord)
eij	= ei	(Heijnsius = Heinsius)
g	= ch	wanneer de g vóór een letter t staat (Agt = Acht)
i j	= j = i	de letters i en j zijn zelfstandige letters, maar worden door elkaar gebruikt. Bij het alfabetiseren zijn de i en de j als dezelfde letter beschouwd. Voorbeeld: de namen Jakob en Johan (beginnend met i+a en i+o) staan in de index vóór de naam Isaak (beginnend met i+s)
ou	= oe	wanneer uitgesproken als 'oe' (Houven = Hoeven). Bij niet-Nederlandse namen is ou meestal als ou geordend
ph	= f	wanneer ph wordt uitgesproken als f (Philip = Fielip).
qu	= kw	(Quellenburch = Kwellenburg)
ssch	= ss
th	= t	(Thiel = Tiel)
ue	= uu	wanneer het in een gesloten lettergreep staat (Verschuer = Verschuur)
y	= i
ij	= i j
x	= ks	bij niet-Nederlandse namen blijft het een x
z	= s	(Zon = Son)

Tips en weetjes

De bovenstaande regels zijn niet altijd strikt nageleefd. Het is daarom aan te raden om zowel op de exacte spelling te zoeken, als ook bij de naam waar de gezochte naam volgens de gehanteerde regels in de index zou moeten staan.

Vindt u niet wat u zoekt? Kijk eens in de in de lijst met voornaam-varianten of in de lijst met familienaam-varianten (toegang 0377-01 inventarisnummers 9473-9479). Deze verwijzen van de oorspronkelijke spelling van de naam, naar de gestandaardiseerde naam waaronder die in de index staat.

Hulp nodig?

Heeft u vragen of wilt u advies over uw onderzoek? Bezoek onze studiezaal. Onze ervaren medewerkers helpen u graag verder. Of neem per e-mail of telefonisch contact met ons op.